Żelazo to składnik mineralny, który pełni szereg funkcji niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu m.in. jest składnikiem hemoglobiny krwi, bierze udział w transporcie tlenu, wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Jest jednym z kluczowych elementów diety decydujących o prawidłowym wzroście i rozwoju dzieci, szczególnie ważnym w diecie maluchów. jednocześnie to właśnie dzieci poniżej 2 roku życia są najbardziej narażone na niedobory tego składnika.

Zapotrzebowanie na żelazo dla dzieci do 6 miesiąca życia wynosi 0,3mg/dobę i jest to poziom wystarczającego spożycia. Dla dzieci od 7 do 11 miesiąca życia średnie zapotrzebowanie wynosi 7mg/dobę, a zalecane spożycie 11mg/dobę. Natomiast dzieci od 1 do 3 roku życia średnio potrzebują 3mg/dobę, a zaleca się, aby spożywały 7mg żelaza w ciągu doby (zalecane spożycie to takie, które pokrywa zapotrzebowanie na dany składnik u ok. 97% zdrowych osób w danej grupie). Dlaczego dzieci w II półroczu życia mają zdecydowanie większe zapotrzebowanie na ten składnik niż w pierwszych 6 miesiącach? Otóż w pierwszym półroczu życia dzieci korzystają z rezerw żelaza, które zabezpieczone zostały w trakcie życia płodowego. Między 4 a 6 miesiącem dochodzi do ich stopniowego wyczerpania. Niezbędnym warunkiem dostarczenia prawidłowej ilości żelaza u dzieci powyżej 6 miesiąca życia jest pozyskiwanie go z pożywienia. W tym czasie dzieją się dwie kluczowe w temacie żelaza rzeczy – po pierwsze kończą się rezerwy z życia płodowego, a po drugie ze względu na procesy wzrostu i rozwoju znacznie zwiększa się zapotrzebowanie organizmu na ten składnik. Między innymi dlatego tak ważne jest rozpoczęcie rozszerzania diety dziecka w odpowiednim czasie, w sposób zgodny z zaleceniami uwzględnionymi w schemacie żywienia niemowląt.
Do dobrych źródeł żelaza należą m.in. mięso drobiowe (indyk, kurczak, kaczka, gęś), wieprzowe, wołowe, królicze, cielęcina, łosoś, tofu, jaja, ciecierzyca, fasola biała, soczewica, pestki dyni, pestki słonecznika, orzechy nerkowca, siemię lniane, płatki owsiane, natka pietruszki, morele suszone, rodzynki. Ponadto wśród żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci znajdziemy produkty zbożowe, które są wzbogacane w żelazo m.in. kaszki, kleiki. Odpowiednio zbilansowana, urozmaicona dieta powinna dostarczyć takiej ilości żelaza, która pokryje zapotrzebowanie organizmu w tym zakresie. Niestety stosunkowo często u małych dzieci dochodzi do niedoborów tego mikroelementu w związku z nieprawidłowo zestawioną dietą. W codziennym menu dziecka, od momentu rozpoczęcia wprowadzania pokarmów uzupełniających, powinny znaleźć się produkty będące źródłem tego składnika mineralnego (m.in. mięso, ryby i/lub produkty zbożowe wzbogacane żelazem). Warto pamiętać, że spożywanie pokarmów bogatych w żelazo w „towarzystwie” produktów zawierających witaminę C (m.in. natka pietruszki, czerwona i żółta papryka, owoce jagodowe i cytrusowe, warzywa kapustne i dzika róża) znacznie zwiększa jego przyswajalność. Żelazo można podzielić na dwa rodzaje: hemowe i niehemowe. Pierwszy rodzaj pochodzi z produktów pochodzenia zwierzęcego i charakteryzuje się lepszą przyswajalnością niż żelazo niehemowe, które zawierają produkty roślinne. W celu zwiększenia jego dostępności z produktów roślinnych warto łączyć obie grupy artykułów bogatych w ten składnik w jednym posiłku. Takie działanie może zwiększyć wchłanianie żelaza z produktów roślinnych.

Pamiętajmy, że w celu zabezpieczenia odpowiedniej ilości żelaza w diecie niemowląt i małych dzieci powinniśmy stosować urozmaiconą dietę, zawierającą produkty bogate w ten składnik. Nie należy zwlekać z wprowadzaniem pokarmów uzupełniających do diety naszych pociech. Szczegóły jak to robić znajdziemy w schemacie rozszerzania diety niemowląt.
Nie ma zaleceń, które mówiłyby o konieczności prowadzenia powszechnej suplementacji żelaza u urodzonych o czasie niemowląt i małych dzieci. To czy dziecko jest narażone na niedobory żelaza, a jeśli tak, jakie są tego przyczyny zawsze powinien ocenić lekarz. Nigdy nie należy samodzielnie decydować o wprowadzaniu suplementacji. Powinna ona mieć miejsce tylko w sytuacji zalecenia takiego sposobu postępowania przez lekarza zajmującego się dzieckiem.

Opracowała: Dietetyk Dominika Kiedrowska

Literatura:

1. Red. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J. „Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie”, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020, str. 277, 282-285.
2. Szajewska H. Socha P., Horvath A. i wsp. „Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci”, Standardy/Pediatria, 2021, T18, str. 809-813.
3. Red. Szajewska H., Horvath A., „Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży”, Medycyna praktyczna, Kraków 2017, str. 89.
4. Przygoda B., Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K., „Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2019, str. 12, 22-88.
5. Górecka N., „Żelazo dla dziecka. Jak chronić dziecko przed niedoborem żelaza”, https://dietetycy.org.pl/zelazo-dla-dziecka/, 09.03.2022r.
6. Wędołowska Z., „Kuj póki gorące! Niedobór żelaza u dzieci cz. 1”, http://szpinakrobibleee.pl/niedobor-zelaza-u-dzieci-cz-1/, 09.03.2022r.
7. „Jak niedobór żelaza wpływa na rozwój dziecka”, https://1000dni.pl/7-12-miesiecy/jak-niedobor-zelaza-wplywa-na-rozwoj-dziecka, 09.03.2022r.